Tewerkgesteld in Japan

Op 9-2-1943 kwam het schip in Singapore aan. De mannen werden in open vrachtauto’s in de stromende regen getrans­porteerd naar de kazernes van Changi, afdeling Southern Area Changi Hills, NAAFI-blok. Er waren bij aankomst ongeveer 300 krijgsgevangenen met dysenterie (zij moesten naar een ziekenhuis).

Oogetuigeverslag van Ronald Scholte op “Fukuoka 14b.org”:

We werden met vrachtauto’s naar een groot legerkamp van de Engelsen gebracht. Dit kamp heette Changi en was heel groot. Het lag heel prachtig aan de straat van Johore. Er waren daar Engelsen, Australiërs, Nederlanders en Brits-Indiërs. Het kamp was verdeeld in verschillende sectoren en het was verboden zonder toestemming naar een andere sector te gaan. De Engelsen waren er de baas en via hen werden ook de rantsoenen verstrekt. De Engelsen hadden de beste plaatsen voor zichzelf behouden. Ook waren zij nog in het bezit van hun bezittingen, in tegenstelling tot onze mensen die door de vele verplaatsingen veel van hun bezittingen waren kwijtgeraakt.

Van de Japanners hadden we hier geen last want die bleven buiten het kamp. De Engelsen hadden een eigen ordedienst die toezicht hield in het kamp.

In het begin hadden velen van ons last van luizen, maar die waren gauw verdwenen na een behandeling met zalf. Het eten was niet zo best en velen kregen dan ook last van vitaminegebrek, beriberi of andere kwalen. Een veel voorkomende ziekte was “burning-feet”. Het was net of je voeten in brand stonden, vooral ’s nachts had men er veel last van. Men zag dan ook vaak mensen met hun voeten in een bak water zitten.

Om aan de nodige groenten te komen, zochten wij naar in het wild groeiende gewassen, zoals krokot (postelein) en de bladeren van de kembang-sepatu (hibiscus).

Aan ontspanning werd in dit kamp nog wel gedaan, zoals cabaret en toneeluitvoeringen met als vrouwen verklede mannen. Vaak hadden de Japanners die kwamen kijken, er moeite mee om te geloven dat het mannen waren, en er volgde dan ook een onderzoek hiernaar.We moesten ook wel eens hout gaan halen voor de keuken, dit deden we met vrachtauto’s waarvan de motor en laadbak waren verwijderd. In de plaats van de bak was een houten platform op het chassis gemonteerd. Het hout moest op een hoger gedeelte van het kamp worden gehaald. De wagens werden dan met mankracht de helling opgetrokken en volgeladen met takken en boomstammen. Bij de afdaling had men alleen de beschikking over het stuur en de remmen. De afdaling ging dan ook wel eens met een te grote snelheid, wat tot ongelukken leidde.

Een groep van 1000 van deze krijgsgevangenen ging op 2-4-1943 op de Hawaii Maru 1 naar Japan. De overigen gingen met treintransporten naar Ban Pong, het beginpunt van de Birmaspoorweg in Thailand, op 13-4-1943, 15-4-1943, 16-4-1943, 25-4-1943 en 6-5-1943

De Hawaii Maru 1 vertrok op 2-4-1943 met 1000 krijgs­gevangenen (hoofdzakelijk Neder­landers) uit Singapore naar Japan. Een deel van deze krijgs­gevangenen was kort te voren uit Soerabaja via Tandjong Priok met de Maebashi Maru 2 in Singapore aangekomen (Java Party 12).

Het transport vond plaats in een convooi van vier schepen. Tussen Saigon (Indo-China/ Vietnam) en Takao (Formosa/Taiwan) was de zee zeer on­stuimig, waar­door er veel zeezieken waren. De voeding was redelijk: rijst met sajoer, soms wat vis, voldoende thee. De omstandig­heden in de ruimen waren slecht: veel zieken, 6 sterfge­vallen.

Op 24-4-1943 kwam het schip aan in Moji; er was een zevende sterfgeval en er waren 180 zieken. De ernstig zieken gingen naar het noodhos­pitaal in Moji. De overige krijgs­gevangenen werden over­gebracht naar diver­se krijgs­gevan­genkampen, deels op het zuidelijke eiland Kiushu, deels op het hoofdeiland Honshu (zie tabel). De mannen voor de kampen op Honshu werden met de veer­boot over­gezet naar Shimonoseki (niet door de tunnel), waarna het transport verder ging per trein.

Oogetuigeverslag van Ronald Scholte op “Fukuoka 14b.org”

Op 2 april 1943 moest een groep van ongeveer 900 man met hun bezittingen aantreden, Van Steenbergen en ik hoorden hier ook bij. We hadden reeds geruchten gehoord dat we naar Japan zouden worden gebracht, maar niemand geloofde dit echt. We werden in de haven van Singapore ingescheept op de Hawaii-Maru. De groep werd verdeeld over het voor- en achterschip en ondergebracht in beide ruimen, die eender waren ingericht als het vorige schip waarmee we naar Singapore waren gebracht.

Dit schip was wel wat groter, zodat iedereen een ligplaats had. Boven aan dek waren aan de reling houten hokken geplaatst met een goot die buitenboord stak.

Dit waren onze toiletten die een paar keer per dag met een krachtige waterstraal werden schoongespoten. We mochten af en toe aan dek komen: om je behoefte te doen of om eten te halen.

De bovenste laag van het ruim was onze verblijfplaats en het onderste gedeelte was gevuld met zakken suiker en vrachtauto’s, waarschijnlijk afkomstig uit de bezette gebieden.

De boven elkaar geplaatste slaapplaatsen gaven vooral voor de dysenteriepatiënten die boven lagen nogal problemen. Ze lieten dan ook vaak, als ze niet snel genoeg een pannetje konden pakken, hun ontlasting zo maar lopen.

Naarmate de zee ruwer werd, hadden we ook te maken met zeeziekte, waardoor de smeerboel nog groter werd. De gezonden onder ons probeerden zoveel mogelijk de zaak schoon te houden. Bij de toiletten waren tonnen met een ontsmettingsmiddel (Sublimaat) geplaatst om je handen te wassen. Dit middel is normaal blauw gekleurd maar het Japanse spul was theekleurig. Er is dan ook eens een vergissing gemaakt met thee, waarvan de tonnen daar ook in de buurt stonden. De mensen die uit de verkeerde ton hadden gedronken moesten hun maag laten leegpompen.

De reis ging via Saigon (5 april) en Taiwan (15 april) naar Modji (Japan).

In Saigon hoorden we dat een krijgsgevangene was ontsnapt, die daar voor de oorlog had gewoond. Of hij de vlucht had overleefd weet ik niet, daar men nog een eindje moest zwemmen om de kust te bereiken.

We kregen slechts tweemaal per dag wat waterige rijst, waardoor velen zich zo slap voelden dat ze haast niet meer van hun slaapplaats afkwamen. Tijdens de reis zijn enkele krijgsgevangenen overleden en hebben een zeemansgraf gehad.

De gezondheidstoestand aan boord werd steeds slechter. De reis had dan ook niet langer moeten duren, anders waren er nog meer slachtoffers gevallen.

Op 24 april 1943 kwamen wij aan in Modji. Het was lente en de kersenbomen stonden in bloei, doch daar hadden we niet veel oog voor. We waren veel te moe en ziek van de doorstane ontberingen.

In Modji werden wij verdeeld in groepen van 300 man en naar een gebouw gebracht waar broodjes werden uitgedeeld. Deze smaakten uiteraard veel beter dan de waterige rijst die we 3 weken lang moesten eten. Hierna moesten we naar het station lopen. Onderweg hadden we veel bekijks van de plaatselijke bevolking. Ze lachten ons uit en riepen allerlei woorden die we gelukkig niet verstonden.